DONGENG SASAKALA KUDA

KUDA

Jaman baheula–béh ditueun baheula–waktu sasatoan barisa kénéh ngomong cara jelema, di hiji leuweung aya sato gedé. Éta sato ngadéngé béja, yén di dunya aya manusa sarta pinter pisan akalna. Éta sato hayangeun nyaho kumaha rupana manusa téh, jeung hayang nyaho kapinteranana.

Tuluy éta sato gedé téh kaluar ti leuweung, maksud rék néangan manusa téa. Di jalan papanggih jeung jalma tiluan. Éta sato téh nanya, ”Rék ka mana maranéh araya di dieu?”

”Rék ngala suluh ka leuweung,” témbal nu saurang. ”Ari manéh rék ka mana?”

”Kieu, béjana di alam dunya téh aya anu disebut manusa, pinter jeung réa akalna. Kaula hayang nyaho rupana, jeung kaula hayang nyoba kapinteranana. Sugan andika nyaraho, di mana ayana éta manusa téh?”

”Puguh baé nyaho mah, ngan tempatna jauh. Tuh, di ditu.”

”Naha maranéh bisa nganteur kaula, sabab kaula hayang pisan panggih jeung nu disebut manusa téh?”

”Bisa, ngan kaula teu kuat leumpangna, sabab kacida jauhna.”

“Gampang, lamun maranéh teu kuat leumpang mah, tarumpak baé dina tonggong kaula. Gedé tanaga kaula mah.”

”Ah, embung, tumpak dina tonggong manéh tiluan mah, sieun aya nu ragrag engké mun manéh lumpat. Kieu baé ayeuna mah, ku lantaran geus burit, sanajan dianteur ogé ku kaula tiluan, moal bisa nepi beurang kénéh ka ditu, da kacida jauhna téa. Kumaha lamun isukan baé isuk-isuk jeung kaula rék mikir-mikir heula, supaya bisa kabawa tiluanana.”

”Heug,” ceuk éta sato téh.

Tuluy éta sato téh balik ka tempatna di leuweung. Nya kitu deui jalma nu tiluan téa baralik ka lemburna.

Sadatangna ka lembur, jalma anu tiluan téh badami, kumaha akalna sangkan bisa tumpak éta sato bareng tiluan.

Cék nu saurang, ”Urang nyieun padati leutik baé, kai loba. Keun manéhna sina narik, urang tiluan tarumpakna.”

Tuluy éta jalma nu tiluan téh sapeupeuting nyieun padati leutik, kira asup tiluaneun.

Isukna isuk-isuk sato gedé téh geus papanggih deui jeung jalma anu tiluan.

Cék jalma nu saurang, ”Tah, ieu padati tarik ku manéh, kaula tiluan nu tarumpakna!”

”Kumaha narikna, da kaula mah teu boga leungeun?”

”Gampang, hulu (sungut) manéh baé ditalian (dikadalian), talina dicekel ku kaula, bisi manéh tarik teuing lumpat ku kaula bisa ditahan. Jeung dada manéh ditalian kana ieu padati (maké lestreng), supaya ieu padati katarik,” cék nu saurang téh.

”Ari éta naon?” ceuk éta sato bari nunjuk kana gadona.

”Ieu ngaranna pecut. Bisi manéh lumpatna kendor, ku ieu pecut bisa gancang deui.”

Sanggeus sagalana bérés, tuluy elésna dicekel ku nu saurang. Cetérr… éta sato dipecut, belenyeng lumpat tarik pisan. Barang geus rada jauh, sato téh eureun, nanyakeun, ”Jauh kénéh tempat manusa téh?”

Ditémbal ku jalma nu saurang, ”Geus deukeut. Tuh béh ditu!”

Belenyeng deui éta sato lumpat.

Barang geus kacida capéeunana, sato téh eureun deui, nanyakeun, ”Di mana ayeuna manusa téh, kaula geus kacida capéna?

Jalma anu tiluan tarurun tina padati. Cék nu saurang, ”Saenyana ieu kaulan tiluanana nu disebut manusa téh. Ayeuna manéh rék kumaha? Rupana manusa ayeuna manéh geus nyaho, akal jeung kapinteranana geus bukti, nepi ka manéh geus bisa mawa kaula tiluan nu sakitu jauhna, ditarik ku manéh dina ieu padati meunang nyieun manusa.”

Jawab éta sato, ”Bener, manusa téh pinter, réa akalna. Ayeuna kaula taluk ka manusa. Jeung kaula rék ménta ngaran ka andika, sabab kaula tacan boga ngaran.”

Ceuk jalma nu pangpinterna, ”Ayeuna manéh ku kaula dingaranan KUDA, sabab waktu manéh rék lumpat narik padati tadi, ku kaula katénjo kuku suku manéh nguKUD kana taneuh, jeung daDa manéh narik kana ieu padati.”

Nya nepi ka ayeuna, sato nu kitu pandéna téh disebut KUDA.

Sumber: Ki Umbara. 2006. Dongéng-Dongéng Sasakala.

Bt: CV Geger Sunten