DIWADALKEUN KA SILUMAN
Bada isa di imah Bapa Raksa!
Di dapur jeung di patengahan, ramé kénéh ku nu paropolah. Peuting éta peuting katujuhna Ki Maléndra-anak Bapa Raksa. Ari Bapa Raksa téa, saturun-turunana kaceluk jelema garagah.
Di tepas hareup geus réa lalaki kolot ngora, hempak sarila pahareup-hareup. Sawaréh bari nyarandé kana bilik. Gor-gar ngawarangkong, bari ngadaragoan anu tacan datang.
Di luar poék bulan. Cihujan tina talang ngeclakan kénéh kana tarétépan. Angin anu asup tina sela-sela bilik, nyelesep mawa tiris munggah nyecep.
“Éta mah jurig cekak,” ceuk Ki Bangsa nu diuk gigireun pribumi, “Aya ku kokomoan béak karep, sapuluh teu dikarikeun hiji-hiji acan.”
“Komo kaula mah lima welas!” ceuk Ki wangsa ti kéncaeunana.
“Ari anu kaula mah Si Jelug jeung Si Bibit calageur deui, ngan tilu poé geringna téh,” ceuk pribumi.
“Bejana, lain ngan di lembur urang baé pagebug hayam téh,” ceuk Ki Nata nu diuk deukeut panto kaluar.
“Enya da, di unggal désa,” ceuk Ki Dipa ngéngklokan. Éta baé, sémah urang kidul nyaritakeun, sémah urang kalér kitu kénéh.”
“Ari nu anéh mah kaula,” ceuk Ki Waria nu diuk gigireun Ki lebé.
“Kumaha anéhna téh?” ceuk Ki Lebé.
“Aya samingguna kaula kaleungitan siwur ti dapur,” omongna, “Ditatanyakeun ka tatangga sugan aya anu nginjeum, weléh. Malah cenah aranuna ogé teu araya, arilang tanpa karana.”
“Tuluyna kumaha?” ceuk Ki Lebé deui.
“Ari tadi soré, bet kapanggih deui geus ngagantung dina parantina. Jeung anéhna sarua deuih nu tatangga-tatangga ogé araya deui.”
“Ih, sugan téh kaula baé!” ceuk Ki Wira.
“Ari kaula mah samak anu kitu téh!” Ki Saca nambahan.
“Kaula mah aseupan!” ceuk Ki Asta.
“Lain ngaléléwé, kaula gé piring sadua-dua!” omong Ki nangga.
Ki Lebé unggut-unggutan.
“Kuring deuih héran mah! Ki Sastra budak ngora ahli lalajo, milu némbrong.
“Naon héranna téh?” ceuk pribumi.
“Meureun saréréa ogé pada mireng—ngan peuting ieu nu henteu téh—di palih kalér ngageder gang-ging-gung sora gamelan.
“Enya kaula ogé ngadéngé,” ceuk nu diuk gigireunana.
“Kaula ogé! Kaula ogé!” raong nu ngaenyakeun.
“Ku kuring jeung babaturan kungsi dipaluruh,” ceuk Ki Sastra nuluykeun caritaanana. “Ingetan téh paling ogé di Gresik, da sada deukeut téh!”
“Tuluy?” ceuk Ki Lebé.
“Di Gresik…teu aya! Di Kalér kénéh. Dipapaykeun ka Kojéngkang…teu aya! Di Kalér kénéh. Panasaran terus ka Kalimanggis…teu aya kénéh! Masih di kalér kukupingan téh!”
“Tuluyna kumaha?” ceuk Ki lebé bangun panasaraneun pisan.
“Ku lantaran geus peuting teuing jeung geus capé kuring baralik deui baé. Éta héranna téh ku sada deukeut pisan. Isukna, kuring papanggih jeung urang kalér nu dagang pindang. Manéhna nanyakeun di mana cenah nu aya pésta, da kadéngéna ti lemburna mah gang-ging-gungna téh di beulah Kidul. Ari urang Kidul, nyangkana téh di urang!”
“Ceuk kolot mah éta téh siluman di Tegal Ula keur gawéan!” omong Aki Candra nu pangkolotna di dinya.
“Aya deui anu anéh téh!” ceuk Ki Darma.
“Naon?” ceuk pribumi bari seuri.
“Éta basa genep poé ka tukang aya angin puyuh ngaliwat, dapuran awi nu wétaneun imah kaula kawas anu dirabut baé, rungkad ka akar-akarna. Padahal anu séjén mah tiba busik.!”
“geus, ah!” ceuk Aki Candra, “Peuting teuing. Urang mimitian tahlil téh. Peundeutkeun pantona, Nata! Tiris!”
Ki Nata nutupkeun panto.
Nu ngarobrol jep jempé. Nu keur arudud, tuluy ngekesek rokona kana palupuh. Kuntungna ditareundeun tukangeunna, dina senténg.
Pok Bapa Raksa tindak:” Kaula bungah taya hinggana, andika saréréa geus merlukeun daratang nyumponan panéang kaula. Ku lantaran peuting ieu téh peuting katujuhna, dipénta kerna Allohna ka saréréa, hayang
dipangratibkeun.muga-muga anak kaula Ki Maléndra, meunang rahmat kubur, dihampura sagala dosana, ditarima iman Islamna.”
Dijawab ku saréréa : “Amin ! Amin ! Amin !”
“Prak Lebé mimitian !” ceuk pribumi deui.
Song ti tukang nu nyodorkeun cikembang warna tujuh dina kendi, nu isukna rék di kucurkeun luhur pajaratan Ki Maléndra. Dituturkeun ku parupuyan ngebul. Seungit menyan meni mabek.
Pes damar dipareuman, poék teu katingal curuk-curuk acan. Gerendeng Ki Lebé ngamimitian …
Beuki lila nu ratib beuki husu’. Marujina beuki rosa. Dina palebah : La-ila-ha-ilal-loh ! La-ila-ha-ilal-loh ! La-ila-ha-ilal-loh ! … imah téh riyeg ka kénca, riyeg ka katuhu, wantu imah panggung enggeus kolot.
“Trok, trok, trok,” nu ngetrokan panto tilu kali ti luar.
Rekét Ki Nata muka panto lalaunan, omongna ngaharéwos :” Rampés asup baé.”
“Kaula … Ki Maléndra !” ceuk nu ngabelegedeg hideung dina golodog.
“Sa – – ha ?” ceuk Ki Nata, sorana ngadégdég.
“Kaula Ki Maléndra !”
Gurubug Ki Nata ngejat bari ngajerit : ”Jurigna da-taaang !”
Nu dariuk deukeut panto : lengo gurubug, lengo gurubug ; tuluy pagulung-gulung di nu poék, maruru panto ka patengahan. Nu ratib jep jempé.
Bapa Raksa nanya bedas : “Aya naon? Aya naon?”
“Itu jurigna dataaang ! Ngabelegeded hideung dina golodog!”
“Jurig naon ?”
“Jurig Ki Maléndra !”
Jelema-jelema jadi ribut, mangkaning poék letek. Atuh pagulung-gulung silih cekel silih puntangan, pakenyang-kenyang. Di luar kadéngé anu nyikikik, sorana pikasieuneun.
Béja aya jurig geus nyebar ka patengahan jeung ka dapur. Beuki ramé. Awéwé-awéwé pating jéréwét, barudak pating jarerit. Damar pas-pes kadupak ku nu pagulung-gulung. Brang-bréng-brong anu ngadupak sééng, anu ngadupak téténong, anu ngadupak idangan. Tingaraduh anu paadu tarang. Brag-brig-brug anu narutupkeun panto. Kolot-kolot pating gelendeng babacaan jeung paparancahan.
“Damar! Damar!” ceuk Bapa Raksa. Tapi bororaah aya nu wani nyeungeut damar, kalah ka pabuni-buni nyamuni.
Bapa Raksa satengah ngagorowok : “Caricing! Urang sidikkeun!”
Bapa Raksa maju ka hareup kana deukeut panto ka luar. Nu réa ngaharéphép.
Bapa Raksa : “Jurig nyingkir sétan leumpang ! Sétan wisésa, manusa kawasa. Saha éta?”
“Kuring, Pa!” ceuk nu ngabelegeded hideung dina taweuran.
“Kuring saha?”
“Kuring … Ki Maléndra!”
Jelema anu tadi ngaharéphép, ayeuna moyég. Nu barabacaan beuki baredas. Moal boa nu barorangan mah, karokoplokan birit.
“Ki Maléndra anak kami?” ceuk Bapa Raksa deui.
“Enya, Pa!”
“Lain! Ki Maléndra anak kami mah geus maot, tujuh poé ka tukang!”
Ki Lebé teu eureun-eureun istigpar.
Bapa Raksa ngusap beungeut: “Ya Alloh, muga-muga Si Ujang meunang rahmat kubur. Yeuh Maléndra, manéh ulah ganggu, da geus béda alam. Manéh mah geus jadi urang Kasucian. Nu matak kami tahlil unggal peuting ogé, mangnedakeun ka Nu Kawasa, muga manéh dihampura dosa.”
“Kuring henteu maot, Pa!” Ceuk nu ngabelegedeg hideung sakali deui.
“Jurig bungkeuleukan sugan ieu mah!”
Bapa Raksa awong-awongan.
“Lain, Pa, lain jurig. Tapi ieu kuring Ki Maléndra. Geura mangga acongan!”
Bapa Raksa: “Lamun bener manéh Ki Maléndra anak kami, tangtu aya cirina!”
“Naon cirina, Pa?”
“Sakti kawas akina, gagah kawas bapana!”
”Insya Allah!”
Teu antaparah deui, gampleng….anu ngabelegedeg hideung téh dipeupeuh lebah puhu ceulina. Anu lian, ulah bon diteunggeul kitu, kakara dicekel leungeun ogé ku Bapa Raksa mah geus ampun-ampunan. Da tangtu tutungna téh, wantu bapa Raksa ngagem aji Semu –Gunting. Ari ieu teu régrog-régrog acan, sumawonna mun rubuh, kalah ka nyikikik seuri. Omongna: “Kuring gagah kawas Bapa!”
Ceg cangkéngna dicekel ku Bapa Raksa ku dua leungeun, jung dijungjungkeun, keleweng dialungkeun ka pipir kana dapuran cau…gubrah!
“Hahahah, kuring sakti kawas Aki!”
Bapa Raksa: “Maléndra!”
“Nun!”
Bapa Raksa malik ka tukang, bari ngomong:” Kawas-kawas enya Ki Maléndra. Seungeut damar! Urang acongan beungeutna!”
Bapa Raksa turun ti imah, mawa cempor keur ngacongan. Nu séjén teu aya nu wani nuturkeun. Lebé ogé ngan ukur nangtung di golodog bari teu kendat babacaan.
Bapa Raksa: ”Maléndra! Di mana manéh?”
Jawabna: “Di dieu, Pa!”
“Ku naon cicing baé di dinya? Ka dieu kaluar!”
“Teu bisa, Pa! ieu suku duanana nyeblok kana taneuh nepi kana tuur!”
Ku Bapa Raksa disampeurkeun, tuluy didamaran. Mimitina beungeutna, tuluy sukuna. Sanggeus sidik, pok manéhna ngomong: “Teu salah deui, enya manéh téh Ki Maléndra anak Bapa.”
Bapa Raksa tuluy nyalukan nu réa: “Ka darieu, ulah sieun-sieun! Enya Ki Maléndra ieu téh! Mawa deui damar jeung pacul!”
Nu pangheulana nyampeurkeun Ki lebé, tuluy nu mawa damar, ditéma ku nu mawa pacul, ti dinya kakara nu réa. Malah awéwé-awéwé ogé nu teu barorangan mah, pada nyalampeurkeun, ngagembrong!
Ceuk Bapa Raksa: “lamun ieu lain Ki Maléndra, tangtu beungeutna geus tutung diteunggeul, jeung geus rikes awakna atawa potong bincurangna dibalangkeun. Tapi ieu mah kalah ka nyeblok sukuna. Pék geura kali, aya gancang urang nanggap lalakonna!”
Cruk-crek pacul nu ngali suku, pili genti bari teu ngomong sakemék. Teu lila polonyon-polonyon suku Ki Maléndra kénca-katuhu, ditarik ka luhur. Geus kitu Ki Maléndra dituyun ku bapana, dibawa asup ka imah, dituturkeun ku nu réa bari patingharéwos.
Ceg-ceg kana gamparan jeung bakiak, tuluy ngarumbah suku di pipir ku cihujan tina jambangan. Cut-cat arunggah deui ka tepas.
Di imah geus caang deui.
Di tepas hareup, lebu jeung areng parupuyan awur-awuran. Kembang warna tujuh acak-acakan, kendina peupeus, caina ngabayabah dina samak, kaleyek ku nu pagulung-gulung tadi.
Lalaki-lalaki tuluy dariuk deui, harempak sarila kawas tadi basa méméh aya jurig. Awéwé-awéwé arasup deui ka patengahan jeung ka dapur. Ki Maléndra diuk tungkul, da pada marelong.
Pok Bapa Raksa ngomong: “Méméh urang nanggap lalakon nu tas maot, “Ki Maléndra seuri, “Palajangkeun heula idangan—ulah anu kaleyek mah—urang muji sukur ka Pangéran, réhna Ki Maléndra geus hirup deui kalawan salamet.”
Tacan gé tuhur biwir nu nyarita geus sur-sor idangan dibéréskeun. Sanggeus bérés, pok deui Bapa Raksa nyarita: “Sok Lebé geurra maca do’a salamet!”
Galantang Lebé ngado’a kawas kacang ninggang kajang. Nu réa raong: “Amin! Amin! Amin ya Alloh!
Réngsé ngado’a brak balakécrakan. Sésana, tuluy dibarungkus ku berekat.
“Lain,” ceuk Bapa Raksa ngamimitian nanya Ki Maléndra, “Kumaha pangna manéh hirup deui? Da ceuk Babah Kan Sun mah, manéh téh tétéla geus maot kacéot ku cai museur.”
“Kieu, Pa!” témbal Ki Maléndra.
Awéwé-awewe pasedek-sedek ronghok dina panto ka patengahan, sawaréh naroong. Tuluy jarempé lir gang katincak. Kabéh paningal ngumpul ka Ki Maléndra.
“Geuning harita,” omong Ki Maléndra nuluykeun caritaanana, “Mun teu salah mah poé Jumaah isuk-isuk. Kuring jeung Bah Kan Sun arindit ka Situ Limbungan, niat numbak deleg nu sok ngangkang téa.”
“Enya teu salah, poé Jumaah harita téh,” ceuk bapana.
“Saréréa ogé pada terang,” ceuk Ki Maléndra deui, “Limbungan téh situ hiang. Situna aya dua. Nu hilir gedé jeung jero, ari nu girang leutik sarta déét. Lebah ngocorna cai ti nu girang ka nu hilir téh, nyurug sarta museur. Ti lebah dinya deleg téh kaluar asupna.
Lila kuring jeung bah Kan Sun ngadagoan ngangkangna téh. Eta baé ti jam dalapan, témbong-témbong ngangkang di nu leutik téh, kira-kira jam dua welas.
Aya ku gedé éta mah deleg, téténjoan téh huluna ogé sagedé kalapa. Bah Kan Sun ngaharéwos ka kuring: “Pegat ku manéh di lebah urut kaluarna. Bisi panumbak kami nyalahan, ulah mabal ka hilir!”
Bari teu némbalan, kuring ngeteyep ngadeukeutan liang paranti kaluar asupna téa. Crub kuring ancrub lalaunan, tuluy nangtung deukeut cai anu museur téa. Bah Kan Sun ngadodoho bari nyekel tumbak.
Teu lila Bah Kan Sun katingal ngangkat tumbakna ka luhur, mani tipepereket. Panonna teu ngiceup, museur kana sirah deleg. Héat…dilempagkeun, creb! Seblak…geduk kana tuur! Gujubar…rubuh nangkub. Durukduk…kagusur. Blus kuring kana cai museur!
‘Ha, ha, hah!’ di tukangeun aya nu seuri. Ari dilieuk sihoréng budak ngora belekesenteng. Jangkung gedé, awak busekel.
‘Baruk gagah Ki Maléndra téh!’ omongna.
‘Na, saha andika?’ ceuk kuring, ‘Jeung di mana ieu téh?’
‘Ngaran kami Sabakangkang. Bapa kami nu ngageugeuh di dieu.’
‘Saha nu ngageugeuh di dieu téh?’
‘Demang Kalangburang!’
‘Jadi ieu téh Kademangan?’
‘Enya, hayu urang ngadeuheus ka Bapa!’
(Nyambung Ka Bag.2)
Popular Posts
|
No comments:
Post a Comment